بررسی نمادهای اساطیری و شیعی در هنر های تجسمی دوره پهلوی ایران

حضور نمادها، رمزها و اساطیر برای انسان و زندگی او در همه زمان ها تا به امروز ضروری و اجتناب ناپذیر بوده، ضرورتی که در هنرهای تجسمی به بهترین وجه به تصویر کشیده شده است. هنر ایران حالت نمودی بی بود را به صورت مظاهر تخیلی تجلیات ازلی بیان می کند، در برابر هنر متجسد و انسان مدار غربی. بین صور معلق عالم مثال که عنصر غالب تفکر تمثیلی و تأویلی ایران بوده و فضای متحرک و چند سطحی و چند بعدی هنر ایران ارتباطی جوهری وجود دارد. از آثار روی صخره نگاره ها تا مفرغینه های لرستان، تا جهان مثالین روی ظروف زرین و سیمین ساسانی، نگاره های مانوی، جهان ازلی و ابدی نگاره های دوره اسلامی( آثار جنید، بهزاد، سلطان محمد،...)، این جلوه های تخیلی خلاق و این تفکر الگویی، مثالی و نمادین ظهور و بروز داشته است. با ورود به روزگار جدید، تماس با غرب و حضور مفاهیم جدید غربی ( مدرنیته، مدرنیسم،...) در ایران، هنر نوگرای ایران تحت تأثیر جریان های مدرن و پست مدرن، به صورت ترکیبی از گرایش های متفاوت هنری شکل گرفت و در ادامه موقعیتی را فراهم کرد تا شناخت نقاشی ( مجسمه سازی) نوگرای ایران مشکل شود. بازگشت ضیاءپور به ایران، اوج گرفتن جدال میان کهنه و نو و پیروزی نوگرایان در این مسیر، و تلاش برای ایجاد هنری با هویت و شناسنامه ایرانی، با استفاده از عناصر اساطیری و نمادین را می توان بازتاب و نتیجه تأثیر پذیری از این شیوه نگاه جدید و آغاز دوره ای جدید در هنر نوگرای ایران دانست. برپایی نخستین بی ینال تهران (1337)، این جریان و رویکرد جدید را تشدید کرد. در ادامه، گروهی از برگزیدگان پنج بی ینال تهران با رویکرد به اساطیر و نمادهای ملهم از گذشته تصویری و فکری ایرانی-شیعی، جریان سقاخانه را پایه گذاری کردند و مسیر حرکت هنر معاصر ایران را رقم زدند، حرکتی که تا امروز همچنان ادامه یافته است. در پیمودن این مسیر، افزون بر نگاه هویتی به هنر و عناصر تصویری گذشته، هویت جویی و هویت گزینی، داشتن نیم نگاهی به بازار و بی ینال های خارجی و همچنین برآورده کردن خواست دیگری ( غرب)، تأثیر عمده داشته اند.